تنکابن

شهرستان تنکابن : 

این شهرستان از شمال به دریای مازندران، از مشرق به شهرستان چالوس از جنوب به استان قزوین و از غرب به شهرستان رامسر محدود است. 

جمعیت شهرستان تنکابن در سال 1390، برابر با 153940 نفر بودهاست. طی تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی، بخش خرم آباد (دهستان بلده؛ دهستان دوهزار؛ دهستان سههزار)، بخش نشتا (دهستان تمشکل؛ دهستان کترا) و شهرهای تنکابن (شهسوار)، نشتارود، خرم آباد، شیرود، عباس آباد، سلمانشهر و کلار آباد می باشد. 

یکی از بخشهای مهم طبرستان در آغاز دوره اسلامی رویان وکجور بود و تنکابن منطقهای از خاک رویان محسوب میشد. تنکابن را با کلارستاق و کجور محال ثلاثه نیز مینامیدهاند و مرکز آن خرمآباد بوده است. مهمترین جاذبههای تاریخی و فرهنگی آن عبارتند از: قلعه تنکا، پلی خشتی قلعه گردن، ساختمان شهربانی، ساختمان شهرداری و پل هشت چشمه تنکابن ، مناطق توریستی دوهزار و سه هزار، ساحل دریا و رودخانه چشمه کیله. محصولات عمده کشاورزی تنکابن، برنج، گل و گیاه، چای و مرکبات و کیوی میباشد.  

پیشینه ی تاریخی : 

تنکابن یا شهسوار در گذشتههای دور رستمدار هم خوانده میشد. پادوسبانان تا زمان شاه عباس اول حکومت محلی این منطقه را در اختیار داشتند.پیش از صفویان نام این شهر تنکابن بود و از روزگار صفویه تا سال 1209 ه.ق که آقا محمد خان قاجار به شاهی رسید، فیض نام داشت. در دوره قاجاری آن را دوباره تنکابن نام نهادند. پس از سقوط قاجاریه و با روی کارآمدن پهلوی اول نام این شهر شهسوار و با وقوع انقلاب اسلامی مجدداً تنکابن شد در مورد نام تنکابن ژاک دومورگان عقیده داشت که تنکا نام دژی بود که در حمله تیموریان از میان رفت و تنکابن یعنی دژ یا قلعه پایین تنکا( پسوند بُن در زبان مازندرانی بِن تلفظ میشود به معنی پایینِ میباشد و در اسامی مکانهای زیادی در مازندران وجود دارد).  

درمورد سکنه باستانی تنکابن آنها را منتسب به آمارها یا همان آمارد میدانند،دردوران بسیار کهن یعنی درزمانی که شاهان هخامنشی بر ایران فرمان میراندند، در کرانه جنوبی دریای خزر اقوام کادوسی و تپوری و آمارد میزیستند که پیوستگی نژادی آنها با نژاد آریایی کاملا مشخص نشده است. تپورها در مازندران و طبرستان و کادوسیها در گیلان سکونت داشتند. در مورد محل سکونت مرها یا آمارها اطلاعات کاملی در دست نیست، برخی از محققین نوشتهاند آماردها در دره سفیدرود بودهاند که نام قدیم رودخانه مذکور آماردبی (آمردیوس) از نام همین قوم و منسوب به آنهاست که در قسمت غربی سرزمین مردها بوده و قسمت شرقی آن هم خط میانه آمل و نور بوده گفته میشود نام این شهر نیز از نام آنان مشتق شده که البته اکثر تاریخنگاران نام آنها را مشتق از آموییها(گروهی ازمهاجران آریایی) میدانند. گروهی دیگر از مورخین محل سکونت آماردها را در نواحی کوهستانی بین آمل و تنکابن قلمداد کردند. چنین به نظر میرسد که محل سکونت آماردها بین دو طایفه کادوسیها (کادوزیها) و تپورها بوده است؛ یعنی از آمل فعلی (رود اراز یا هراز) به طرف مغرب تنکابن تا دیلمان. بنابراین می شود گفت که پیش از ورود و استقرار آریاییها در این سرزمین، اقوام بومی در مناطق مختلف تنکابن میزیستهاند به ویژه استخوانهایی که در مناطق کوهستانی پیدا شده، حاکی از آن است که اقوامی از آماردها (آمردها) در این دیار سکونت داشته اند.

جاذبه های گردشگری، تاریخی و فرهنگی تنکابن 

دشت دریاسر : 

جادهی آسفالته دو هزار از سه راهی خرم آباد و قبل از پل چشمه کیله آغاز و با عبور از شهر خرمآباد و دو راهی لتاک و پارک چالدره با طی مسافت 40 کیلومتر به کلیثم میرسد از این نقطه در شرق جاده به صورت پیاده به حدود 5/1 ساعت زمان   صعود به قله سیالان دشت زیبای دریا سر وجود دارد. این منطقه 200000 متر مربع مساحت دارد، ارتفاع دشت از این صحرا 1800 متر بوده و به این خاطر در تابستان دارای آب و هوای بسیار مطبوعی است. وجود کوههای زیبای هر تنگ لات خان بن، سیاه کل و کل تلا، کوههای پوشیده از گیاهان، چشمهها و رودهای پرآب دریاسر را بهعنوان یکی از جاذبههای منحصر بهفرد کشور معرفی میکند.  

منطقه ییلاقی سه هزار : 

مسیر دسترسی تنکابن به خرم آباد پس از عبور از قلعه گردن به سمت جنوب امتداد یافته و در دو راهی لتاک در جانب شرقی وارد یک جاده خاکی میشود که به طرف منطقه زیبای سه هزار ادامه پیدا میکند. دره سه هزار منطقهای بکر، زیبا با چشماندازهای بدیع، چمنزارها، جنگلهای مرتفع و جلگهای، رودخانه پر آب سه هزار، آب و هوای مطبوع به همراه آبشار و چشمههای آب گوارا و آرامش رویایی برای گروههای توریستی مشتاق آرامش و طبیعت کاملاً ایدهآل است.  

پس از طی کردن مسافتی در حدود 35 کیلومتر با وسیله نقلیه در صورت 30 کیلومتر پیادهروی در دو کیلومتری شمال شرق روستای میانرود در غرب رودخانه پرور آب معدنی شلف قراردارد که مواد قلیایی، نمکی، آهکی، فسفر، اکسید آهن، سیلیس، پتاس، آلومین، کلر، سود، کربنات، منیزیم و اسید سولفوریک تشکیل شده و با دارا بودن خواص طبی فراوان برای درمان بیماریهای مختلف، نظیر امراض کلیوی سوء هاضمه و نقرس، امراض جلدی و درد روماتیسم مفید است. این آب معدنی به همراه مناظر زیبای طبیعی اطراف مورد علاقه ورزشکاران و طبیعت گردان میباشد.  

پارک جنگلی چالدره : 

در 18 کیلومتری مسیر تنکابن به دو هزار و در کنار جاده قراردارد. مسیر دسترسی به آن آسفالت می باشد. پارک زیبای چالدره با 94 هکتار مساحت در میان دلتای دو رود سه هزار و دو هزار و محل اتصال آنها قراردارد این پارک از امکاناتی نظیر پارکینگ، سرویسهای بهداشتی، آب و برق وآلاچیق برخوردار است. 

آبشار فرهاد جوی : 

جاده آسفالته دو هزار و سه هزار که از تنکابن آغاز میشود پس از عبور از خرم آباد به منطقه قلعه گردن میرسد که منظرهی جالبی را در دامنه ارتفاعات کوتاه و جنگلی از جلگه و دریای تنکابن به نمایش میگذارد. این محل با تنکابن 8 کیلومتر فاصله دارد در کنار جاده از تونل انحرافی و تاریکی قلعه تنکا که آب و لمرود را به رود سه هزار ملحق میکند آبشاری ایجاد شده که ده متر ارتفاع دارد و تا 50 متر قابل افزایش است

آب گرم معدنی فلک ده :

این مکان بکر در لیر سر قراردارد. مسیر آن از سه راهی خرم آباد در داخل شهر تنکابن و قبل از پل چشمه کیله آغاز و پس از عبور از شهر خرم آباد به دوراهی لتاک میرسد، از این محل پس از عبور از پل به فاصله اندک، دو راهی سه هزار و لیر سر وجود دارد که از این محل جاده بهصورت خاکی ادامه پیدا میکند کل فاصله تنکابن تا روستای سنتی فلکده 33 کیلومتر است. وجود آب گرم با درجه حرارت متوسط در کنار رودخانه لیرسر و یک چشمه آب سرد به همراه جنگلهای انبوه و کوههای پوشیده از درخت می تواند گردشگران زیادی را به سفر به این منطقه تشویق کند.

آب معدنی شلف :

آب معدنی شلف که در سه هزار، در نزدیکی چشمه آب گرم سه هزار واقع شدهاست، ازآبهای معدنی بسیار گوارا و شفابخش است که برای هضم غذا و ناراحتیهای کبدی و تنظیم دستگاه گوارشی بسیار موثر و مفید میباشد، طعم آن شبیه لیموناد است و املاح معدنی گوناگونی دارد.

قله سیالان :

سیالان مرتفع ترین قله تنکابن است که درمسیر صعود دارای مناظری بکر و کم نظیر میباشد. مسیر تنکابن به سیالان از میان جلگههای سرسبز و کوههای پوشیده از گیاهان مختلف و روستاهای زیبا میگذرد بدین ترتیب که:

از تنکابن دو راه در پیش است راه نخست پس از عبور از زنگشیا محله به کشکوه و سلیمان آباد و راه دوم بسمت جنوب پس از عبور از خرم آباد و قلعه گردن به دوراهی متک میرسد که راه غربی به سمت ارتفاعات دو هزار و راه شرقی به ارتفاعات سه هزار ختم میشود از دو راهی مذکور برای رسیدن به قله سالان میباید تا کلیثم در پایین دره دو هزار از وسیله نقلیه استفاده کرد. کل فاصله 45 کیلومتری تنکابن تا کلیثم به صورت آسفالت بوده و بعد از آن کار صعود آغاز میشود. قله سیالان 4600 متر ارتفاع دارد و با شکوهی وصفناشدنی از دو هزار خودنمایی میکند برای رسیدن به قله به صورت پیاده حدود 5 ساعت وقت لازم است.

قلعه تنکا :

در ده متری غرب فرهاد جوی واقع در جادهی آسفالته قلعه گردن به دو هزار آثاری برجای مانده از سنگ و ساروج به چشم میخورد. سنگ و ساروجی محکم که در فواصل متفاوت و با ارتفاع مختلف وجود دارد. این آثار نشانگر وجود قلعهای در این سامان در روزگاران پیشین میباشد. شکل سنگ و ساروج و مکانی که در آن قامت برافراشته به خوبی نشان میدهد در دورههای قدیم مردمانی جهت دفاع از این سامان دست به کار ساختن قلعهای شدهاند. وجود چاه مانندهایی به عمق 2 تا 3 متر در درون این سنگچینها حکایت از چارهاندیشی قلعه نشینان دارد که آب مورد مصرف خود را گویا از طریق فرهاد جوی تامین میکردند. موقعیت مکانی قلعه به گونهای بوده است که در جانب جنوبی آن رودخانه ولمرود و سینه صاف و صخرهای کوه مانع از دستیابی دشمن به این نقطه شده است. در قسمت شمال و شرق و غرب، قلعه بر اطراف کاملاً اشراف داشته به طوری که اجازه حرکت و ورود به دشمن را نمیداده است. این قلعه که تنکا نام دارد و مربوط به سده 6 ه.ق. است در شهرستان تنکابن، بخش خرم آباد، دهستان بلده، روستای قلعه گردن، تپه جنوبی قهوه خانه آبشار واقع شده است. این قلعه در تاریخ 26اسفند 1386با شماره ثبت 21962بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

قلعه سیالان :

سیاه لان به معنی کوه سیاه یا خشم آلود است که در انتهای رودخانه دوهزار قراردارد. در سرچشمه دوهزار چندقلعه وجود دارد که قلعه سیاه لان در مرتفع ترین آنها یعنی در ارتفاع 4100 متری واقع است که بالاتر از قلعه «خانه بن» و دشت بزرگ «دریاسر» است.

قلعه یا دژ «سیالان»، تماماً از سنگ است و پر از حفرهها وگودالهای عمیق (تقریباً ده متر) که از سنگ و آهک کوبیده است. در کف زمین دو اتاق و یک تونل باریک است که دشوار و به حالت سینه خیز میتوان از آنجا گذشت و پایین رفت. این قلعه اتاقی دارد با سنگهای پهن مربعی و با دیوارهایی از سنگ و ساروج که سطح بیرونی آن را گلاندود کرده بودند تا از دور دیده نشود.

 قلعه سیاه لان از طرف غرب، تمام آبادیهای الموت را زیر نظر داشت و از شرق ناظر بر روستاهای دوهزار بود، در گذشته برای کنترل رفت و آمد روستاییان از این قلعه استفاده می شد،(مسیری که قلعه زیر نظر داشت مسیر عبور و مرور روستاییان دوهزار و الموت بود)، در فصلهای بهار و تابستان و پاییز که عبور و مرور بیشتر بود، کنترل بیشتر میشد. در فصل زمستان این مسیر به دلیل پر بودن از برف و یخ بسته میشد.

قلعه مارکو :

قلعه مارکو بین تنکابن و سختسر (رامسر فعلی) قراردارد. قلعه بر کوهی است منفرد و مثلثی شکل از جنس آهک که از سلسله جبال البرز جدا مانده است. انتهای قلعه دیده بانی داشت که مسافران گیلان به تنکابن را تحت نظر داشتند ومراقب مهاجمینی بود که از جنگل بیرون میآمدند و به صورت جنگ وگریز به رهگذران یا قلعه هجوم میآوردند. تنکابن، بعد از مغول، به گیلان باج و خراج میداد و این کار تا اوایل قاجار ادامه داشت. قلعه مارکو را آل بویه متصرف شدند و در آن دیدبان گذاشتند تا کاروانیان در امان بمانند. این قلعه طی صدسال اخیر کمکم نابود شد و سنگهای آن به عنوان سنگ بنا به غارت رفت و قلعه و نصفی از کوه نابود شد. درحال حاضر در اطراف قلعه چند ویلا ساختهاند و مردم برای تفریح و هواخوری به مارکو میروند!

از دیگر جاذبه ها :

از دیگر جاذبه های گردشگری شهرستان تنکابن می توان به قله گردکوه، قله مازوچال، قله شاه رشید، کوه بلور(شاه سفیدکوه)، کوهستان لیمرا، کوهستان پیش کوه، کوهستان نوشا، کوهستان داکو، کوهستان مازولنگاسر، کوه سرو دینارسرا، آب گرم معدنی سه هزار، غار کبود آبی (کاچول) در منطقه سه هزار واقع در روستای لیره سر، آب بندان جیسا، ساختمان شهربانی، پل چشمه کیله واقع در داخل شهر، عمارت دیوان خانه و مسجد قدیمی و قلعه پیروز در شهر خرم آباد در حدود یک کیلومتری جنوب شهر، بقعه آقاشیرعلی درمیان ناحیه خرم آباد، بقعه سّیدعلیکیا در روستای رودپشت، امامزادگان طاهر و مطهر در سیف کلایه و امامزاده اوج بن علی پایین اشتوج اشاره نمود.